Japońskie przysłowia #4.
Dzisiaj na tapecie kolejne japońskie przysłowie…
立つ鳥跡を濁さず。
Tatsu tori ato wo nigosazu.
Z tym przysłowiem jest pewien kłopot. Tłumaczenie przysłowia z języka japońskiego na język polski brzmi: „podrywający się (do lotu) ptak nie zostawia za sobą nieczystego śladu”. Natomiast w wielu miejscach w internecie w ramach tłumaczenia (nie odpowiednika, a właśnie tłumaczenia) na język angielski podano frazę: a foolish bird fouls her own nest („głupi ptak brudzi własne gniazdo”), tj. angielskie przysłowie, które u nas brzmi niemal identycznie: „zły to ptak, co własne gniazdo kala”. Znaczenie wersji angielskiej i polskiej jest dla nas jasne: przysłowie przestrzega, by nie mówić źle o swoich, by nie prać publicznie brudów. Jednak czy to do końca trafna analogia i próba interpretacji japońskiego przysłowia? Mam wrażenie, że nie.
W książce Japanese proverbs and sayings* Daniel Crump Buchman podaje tłumaczenie: a bird taking wing does not leave a muddy water behind („ptak podnoszący się do lotu nie zostawia za sobą zamulonej wody”) i dalej tłumaczy, że przysłowie to można odnieść np. do sytuacji, gdy ostatecznie kończy się pracę w danej firmie – odchodząc, człowiek powinien się zachować z honorem i pozostawić po sobie jak najlepsze wrażenie. W Kodansha’s dictionary of basic Japanese idioms** napisano wprost – że po prostu należy posprzątać po sobie, zanim się opuści dane miejsce, że miejsce należy zostawić w stanie takim, w jakim się je zastało. Jako konkretny przykład możliwości zastosowania przysłowia, podano sytuację pozostawiania mnóstwa śmieci przez Japończyków piknikujących pod sakurami w Parku Ueno. Przykład ten bardzo do mnie przemawia, ponieważ nie raz widziałam szokujące zdjęcia (m.in. właśnie z Parku Ueno) masy śmieci walających się między sakurami po świętowaniu hanami. Sytuacja ta niestety pokazuje, że współcześni Japończycy coraz mniej identyfikują się z tradycją sprzątania po sobie.
Kwitnące wiśnie, czyli sakury w Parku Ueno (sam początek hanami – jeszcze nie zdążyli nabałaganić)
Wychodzi na to, że nasze zachodnie przysłowie o ptaku brudzącym we własnym gnieździe dotyczy jednak innych kwestii, niż przywołane japońskie przysłowie. Ale może się mylę. Czekam na komentarze od Japonistów.
*) Daniel Crump Buchman, Japanese proverbs and sayings, wyd. University of Oklahoma Press, Norman and London – str. 122.
**) Kodansha’s dictionary of basic Japanese idioms, pod redakcją: Jeff Garrison, Kayoko Kimiya, George Wallace, Masahiko Goshi, wyd. Kodansha International, Tokyo. London, 2002 – str. 554.
