Osechi Ryori – noworoczny posiłek w Japonii. Czy wiesz, że w Japonii je się w Nowy Rok specjalnie skomponowany posiłek? To osechi (lub osechi ryōri) – zestaw tradycyjnych noworocznych potraw, które pozwalają z celebracją przywitać właśnie rozpoczęty rok i mają zapewnić w nim pomyślność.

Osechi ryori – japoński noworoczny posiłek

W Japonii nie Sylwester, ale Oshōgatsu, czyli 1. stycznia*, jest dniem świątecznym. O północy rozbrzmiewają dzwony w świątyniach buddyjskich (biją 108 razy, co symbolizuje wyzwolenie od ziemskich pokus i grzechów), a Japończycy wyruszają na pierwszą wizytę w świątyni (jap. hatsumōde).

➡️ Więcej o japońskich gwiazdkowych i noworocznych tradycjach opowiadaliśmy podczas LIVE – obejrzyj video z nagraniem tego spotkania (link).

*) Obecnie Japończycy jako pierwszy dzień Nowego Roku celebrują 1. stycznia. Co więcej, dla uproszczenia zakładają że już wtedy obowiązuje nowy znak zodiaku – aktualnie tygrys. (Inaczej jest w Chinach i krajach chińsko-języcznych, gdzie celebruje się tzw. Chiński Nowy Rok, czyli Nowy Rok Lunarny, wg. którego Rok Tygrysa, rozpocznie się 1. lutego 2022.)

Co to jest osechi?

To właśnie w Oshōgatsu je się specjalny tradycyjny posiłek osechi, a właściwie osechi ryōri (御節料理 lub おせち料理). Obejmuje on wiele elementów (a w zasadzie dań), które podaje się jednocześnie, zazwyczaj w przepięknym pudełku jūbako. Wiele elementów osechi ma symboliczne znaczenie – potrawy mają za zadanie wprowadzić jedzącego bezpiecznie we właśnie rozpoczęty Nowy Rok i zapewnić mu szczęście i powodzenie.

Osechi ryōri uważane jest w Japonii za najważniejszy posiłek w roku. Z tego względu zaplanowanie idealnego menu spędza wielu japońskim gospodyniom sen z powiek na długo wcześniej, a przygotowanie całości zajmuje nawet kilka dni (wiele elementów jest marynowanych, kandyzowanych, itd.). Zwłaszcza, jeśli mają podać osechi nie tylko najbliższym domownikom, ale także gościom. Umiejętność przygotowania i eleganckiego podania osechi ryori jest w pewnym stopniu przejawem umiejętności gospodyni. Moje znajome Japonki, nawet te, które na co dzień nie gotują i żyją w sposób bardzo nowoczesny, podchodzą do kwestii osechi dosyć poważnie.

Pudełko jubako

Jak wyżej wspomniałam, osechi ryōri tradycyjnie podaje się w pudełku jūbako, które przypomina pudełka lunchowe (bentō). Te noworoczne są jednak znacznie ładniejsze – często lakierowane i zdobione złotem lub srebrem, zazwyczaj 2-3 warstwowe. Jūbako symbolizują bowiem nadzieję na to, że szczęście i bogactwo przychodzą do nas nieustannie, jak warstwy lakieru (których nakłada się bardzo wiele). 

Na powierzchni jūbako pojawiają się motywy odpowiednie dla zimy – np. kwiaty ume (moreli japońskiej) czy gałązki sosny. Możecie kojarzyć takie piękne pudełka z filmów historycznych/kostiumowych. A jeśli ktoś gra w japońską grę video Animal Crossing New Horizons, to na kilka dni przed sylwestrem mógł natrafić na osechi w pięknych jūbako także w owej grze. To tylko pokazuje, jak istotnym elementem japońskiej kultury jest osechi.

Lakierowane pudełka jūbako Kawatsura w Akita Furusato-mura (fot. 掬茶, CC BY-SA 4.0)

Co zawiera noworoczny posiłek osechi

Symbolika w osechi

Elementy, a właściwie odrębnie przygotowane potrawy serwowane w ramach osechi ryori mają zapewnić powodzenie w Nowym Roku. Wiele potraw dobiera się pod względem koloru – wybiera się te „szczęśliwe”. W japońskiej kulturze, podobnie jak w wielu innych azjatyckich kulturach, za szczęśliwe uważa się m.in. kolory czerwony, złoty i żółty. I tak np. tradycyjnym daniem noworocznym są żółte kurikinton – kandyzowane kasztany (kuri) ze słodkimi ziemniakami, które symbolizują fortunę. Podobnie jest z żółtą kazunoko, czyli marynowaną w bulionie z sosem sojowym ikrą śledzia.

W bardzo wielu osechi można znaleźć „czerwone” owoce morza – zwłaszcza krewetki, langusty, czy homara. Ise ebi, czyli kolczasty homar (langusta lub homar skalny) żyje nawet 20 lat, co czyni go naturalnym symbolem długowieczności. (Dodatkowo jego długie „wąsy”, które wydłużają się z wiekiem, także reprezentują długie życie.) Krewetki także generalnie symbolizują długowieczność.

Ryba tai symbolizuje coś, co z czasem zanika, ale nadal zachowuje klasę i godność. Ale mamy także dodatkowe znaczenie: ryba tai zwiastuje pomyślność, wzbogacenie się i dobre zdrowie, ponieważ jej nazwa „tai” jest częścią słowa „medetai”, które można przetłumaczyć właśnie jako „pomyślność”. Wspominał o tym niedawno między innymi japoński chef i właściciel restauracji Sushi Take w Kasugai (prefektura Aichi), pan Hiroyuki Takeoka (Chef Hiro).

Z kolei tazukuri, czyli pieczone/prażone młode sardynki w słodkiej polewie z sosu sojowego symbolizują obfite zbiory (sardynki były kiedyś używane jako nawóz na polach ryżowych), czyli dobrobyt i bogactwo. Do popularnych elementów osechi ryori zaliczają się też np.„czarną fasolę” (soja na słodko) oraz konbumaki – roladki z wieprzowiny zawijanej w wodorosty.

Przykład trójwarstwowego osechi

Nie miałam okazji przygotowywać rozbudowanego osechi ryori dlatego postanowiłam się posiłkować (!) przypadałem z internetu. Poniżej zamieściłam zdjęcia bardzo ekskluzywnego trójwarstwowego osechi i stosowną legenda objaśniającą jego poszczególne elementy.

Przykład osechi ryōri – japońskiego posiłku noworocznego w trójwarstwowym pódełku jūbako (fot. Misogi)

Schemat powyższego osechi ryori

Objaśnienie:

1. Ebi no umani (えびのうま煮) – gotowane krewetki.
2. Tazukuri (田作り) – pieczone/prażone młode sardynki w słodkiej polewie z sosu sojowym.
3. Nishime (煮しめ) – gotowane w bulionie warzywa i grzybki.
4. Kamaboko (かまぼこ) – „ciastko” rybne (podobne do tego, które dodaje się do rāmen).
5. Datemaki (伊達巻) – zawijany w rolkę omlet na słodko .
6. Przystawka (brak szczegółów).
7. Konbumaki (昆布巻き) – wieprzowina zawijana w wodorosty.
8. Kurikinton (栗きんとん) – kandyzowane kasztany ze słodkimi ziemniakami.
9. Tobiko (とびこ lub 飛び子) – ikra ryby latającej.
10. Grillowana ryba tai (鯛 lub タイ).
11. Kazunoko (数の子) – marynowana ikra śledzia.
12. Piklowane warzywa (a na nich szczypce homara).
13. Wagashi (和菓子) – tradycyjne słodycze.
14. Przystawki: sashimi (ryby i mięso).
15. Kuromame (黒豆) – „czarna fasola”, a tak naprawdę soja na słodko.
16. Grillowany homar.

Czy osechi można zjeść w restauracji lub hotelu?

Istniej opcja, aby uniknąć przygotowywania tego pracochłonnego noworocznego posiłku. Osechi ryōri są serwowane także w restauracjach i hotelach (można też je zamówić do domu). Z takiej opcji jedzenia „na mieście” można skorzystać, jeśli się jest np. w podróży (lub )nie ma się możliwości samodzielnego przygotowania jedzenia. Albo po prostu ma się ochotę zjeść coś bardzo ekskluzywnego.

Poniżej zamieściłam kilka zdjęć menu osechi ryōri serwowanego w tym roku w jednym z tokijskich hoteli sieci Hilton. Zdjęcia zrobiła moja przyjaciółka, która w czasie Nowego Roku była w Tokio z wizytą u taty (który nie był wstanie sam przygotować skomplikowanego menu). Teraz łatwo można rozpoznać elementy, o których pisałam wcześniej.

Osechi Ryori – zestaw z hotelu Hilton w Tokio (fot. Nobuko S.; zerknij na jej blog: MogMogKitchen)

Elementy zestawu Osechi Ryori (fot. Nobuko S.; zerknij na jej blog: MogMogKitchen)

Ebi, ikura – ikra łososia to zdecydowanie elementy przynoszące szczęście, bo są czerwone! (fot. Nobuko S.; zerknij na jej blog: MogMogKitchen)

Mam nadzieję, że udało mi się chociaż trochę przybliżyć koncept japońskiego noworocznego posiłku i wyjaśnić, co to jest osechi ryōri. A może ktoś z Was miał szansę jeść osechi w Japonii lub japońskiej restauracji? Jeśli tak, to czy smakowały Wam te małe wykwintne potrawy? Pochwalcie się w komentarzach na Facebooku (tutaj), co i gdzie jedliście! Zdjęcia mile widziane!